بمناسبت سالروز سعدی (با تاخیر!)
***
شهرتی که سعدی در حیات خود بدست آورد بعد از مرگ او با سرعتی بی سابقه افزایش یافت و او بزودی به عنوان بهترین شاعر زبان فارسی و یا یکی از بهترین و بزرگترین آنان شناخته شد و سخن او معیار و محک فصیحان و بلیغان فارسی زبان قرار گرفت. شهرت سعدی معلول چند خاصیت در اوست. نخست اینکه سعدی زبان فصیح و بیان معجز آسای خود را تنها وقف مدح و یا بیان احساسات عاشقاه نکرد بلکه بیشتر آنرا بخدمت ابناء نوع گماشت و در راه سعادت آدمیزادگان بکار برد. دوم آنکه وی نویسنده و شاعری جهاندیده و سرد و گرم روزگار چشیده و مطلع بود. سوم آنکه سخن گرم و لطیف خود را همراه با مثل ها و حکایت های دلپذیر بیان کرد. چهارم آنکه در مدح و غزل راهی نو و تازه پیش گرفت، و پنجم آنکه در عین وعظ و حکمت و هدایت خلق شاعری شوخ و بذله گو و شیرین بیانست و خواننده خواه و ناخواه مجذوب او می شود. بالاتر از همه اینها فصاحت و شیوایی کلام سعدی در سخن بپایه ییست که واقعا او را سزاوار عنوان «سعدی آخرالزمان» {هرکس بزمان خویش بودند // من سعدی آخرالزمانم} ساخته است. وی توانست زبان ساده و فصیح استادان پیشین را احیا کند و از قید تکلف هایی که در نیمه دوم قرن ششم و قرن هفتم گریبانگیر سخن فارسی شده بود رهایی بخشد و شعر پارسی را که بعد از رودکی و دقیقی و فرخی و فردوسی بتدریج بتعقید و ابهام و تکرار معانی گراییده و با لفظ های مِغلق و دشوار و گاه دور از ذوق سلیم آمیخته شده بود، بهمان درجه از کمال و زیبایی و جلا و روشنی و لطف و دلربایی برساند که فردوسی رسانیده بود. سعدی درین نهضت و بازگشت بروش فصیحان متقدم در حقیقت باساس و مبنای کار انان توجه داشت و نه بظاهر قول های انان. بدین لحاظ سعدی در شعر ، همچنانکه در نثر، سبکی نو دارد و آن ایراد معنی ها و مضمونهای بسیار تازه و لطیف و ابداعی در لفظ های ساده و روان و سهل استکه در عین حال همه شرط های فصاحت را بحد اعلا در بر دارد. سعدی با آنکه در ادب عربی و دانشهای شرعی و دینی تبحر کافی داشت هیچگاه فارسی را فدای لفظ های غریب عربی نکرد بنحوی که نزدیک به تمام واژه های تازی که بکار برده است از نوع لغت هایی هستند که در زبان فارسی رسوخ کرده و رواج یافته و مستعمل و مفهوم بوده اند. در شعر و نثر سعدی شیوه شاعران قرن ششم وهفتم که مبالغه در ایراد واژه ها و ترکیب های دشوار عربی بود تعدیل گردید. متقدمان پارسی زبان در توصیف شعر سعدی دیوان او را «نمکدان شعر» گفته اند که الحق این تعبیریست سزاوار و رسا، چه بحقیقت شعر سعدی همگی نمک و مزه و شیرینی و لطافت است.*
*از تاریخ ادبیات ایران
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر
درود و تشکر از دیدگاهتان.