پس چه باید کرد ای اقوام شرق

آدمیت زار نالید از فرنگ / زندگی هنگامه برچید از فرنگ

پس چه باید کرد ای اقوام شرق؟ / باز روشن می شود ایام شرق

در ضمیرش انقلاب آمد پدید / شب گذشت و آفتاب آمد پدید

یورپ از شمشیر خود بسمل فتاد / زیر گردون رسم لادینی نهاد

گرگی اندر پوستین بره ئی / هر زمان اندر کمین بره ئی

مشکلات حضرت انسان ازوست / آدمیت را غم پنهان ازوست

در نگاهش آدمی آب و گل است / کاروان زندگی بی منزل است

هر چه می بینی ز انوار حق است / حکمت اشیا ز اسرار حق است

هر که آیات خدا بیند حر است / اصل این حکمت ز حکم انظر است

بنده ی مومن ازو بهروزتر / هم به حال دیگران دل سوزتر

علم چون روشن کند آب و گلش / از خدا ترسنده تر گردد دلش

علم اشیا خاک ما را کیمیاست / آه! در افرنگ تاثیر جداست

عقل و فکرش بی عیار خوب و زشت / چشم او بی نم، دل او خشت و سنگ

علم ازو رسواست اندر شهر و دشت / جبرئیل از صحبتش ابلیس گشت

دانش افرنگیان تیغی بدوش / در هلاک نوع انسان سخت کوش

باخسان اندر جهان خیر و شر / در نسازد مستی علم و هنر

آه از افرنگ و از آئین او / آه از اندیشه ی لادین او

علم حق را ساحری آموختند / ساحری نی، کافری آموختند

هر طرف صد فتنه می آرد نفیر / تیغ را از پنجه ی رهزن بگیر

ای که جان را باز می دانی ز تن / سحر این تهذیب لا دینی شکن

روح شرق اندر تنش باید دمید / تا بگردد قفل و معنی را کلید

عقل اندر حکم دل یزدانی است / چون ز دل آزاد شد شیطانی است

زندگانی هر زمان در کشمکش / عبرت آموز است احوال حبش

شرع یورپ بی نزاع قیل و قال / بره را کردست بر گرگان حلال

نقش نو اندر جهان باید نهاد / از کفن دزدان، چه امید گشاد

در جینوا چیست غیر از مکر و فن / یک جهان آشوب و یک گیتی فتن!

ای اسیر رنگ پاک از رنگ شو / مومن خود، کافر افرنگ شو

رشته ی سود و زیان در دست تست / آبروی خاوران در دست تست

این کهن اقوان را شیرازه بند / رایت صدق و صفا را کن بلند

اهل حق را زندگی از قوت است / قوت هر ملت از جمعیت است

رای را بی قوت همه مکر و فسون / قوت بی رای جهل است و جنون

سوز و ساز و درد و راغ از آسیاست / هم شراب و هم ایاغ از آسیاست

عشق را ما دلبری آموختیم / شیوه ی آدم گری آموختیم

هم هنر هم دین ز خاک خاور است / رشگ گردون خاک پاک خاور است

وانمودیم آنچه بود اندر حجاب / آفتاب از ما و ما از آفتاب

هر صدف را گوهر از نیسان ماست / شوکت هر بحر از طوفان ماست

روح خود در سوز بلبل دیده ایم / خون آدم در رگ گل دیده ایم

فکر ما جویای اسرار وجود / زد نخستین زخمه بر تار وجود

داشتیم اندر میان سینه داغ / بر سر راهی نهادیم این چراغ

ای امین دولت تهذیب و دین / آن ید بیضا بر آر آستین

خیز و از کار امم بگشا گره / نشئه ی افرنگ را از سر بنه

نقشی از جمعیت خاور فکن / واسستان خود را ز دست اهرمن

دانی از افرنگ و از کار فرنگ / تا کجا در قید زنار فرنگ

زخم ازو نشتر ازو سوزن ازو / ما و جوی خون و امید رفو

خود بدانی پادشاهی قاهری است / قاهری در عصر ما سوداگری است

تخته ی دکان شریک تاج و تخت / از تجارت نفع و از شاهی خراج

آن جهانبانی که هم سوداگر است / بر زبانش خیر و اندر دل شر است

گر تو میدانی حسابش را درست / از حریرش نرم تر کرپاس تست

بی نیاز از کارگاه او گذر / در زمستان پوستین او مخر

کشتن بی حرب و ضرب آئین اوست / مرگها در گردش ماشین اوست

بوریای خود به قالینش مده / بیذق خود را بفرزینش مده

گوهرش تف دار و در لعلش رگ است / مشک این سوداگر از ناف سگ است

رهزن چشم تو خواب مخملش / رهزن تو رنگ و آب مخملش

صد گره افکنده ئی در کار خویش / از قماش او مکن دستار خویش

هوشمندی از خم او می نخور / هر که خورد اندر همین میخانه مرد

وقت سودا خندخند و کم خروش / ما چو طفلانیم و او شکر فروش

محرم از قلب و نگاه مشتری است / یارب این سحر است یا سوداگری است

تاجران رنگ و بو بردند سود / ما خریداران همه کور و کبود

آنچه از خاک تو رست ای مرد حر / آن فروش و آن بپوش و آن بخور

آن نکوبینان که خود را دیده اند / خود گلیم خویش را بافیده اند

ای ز کار عصر حاضر بی خبر / چرب دستیهای یورپ را نگر

قالی از ابریشم تو ساختند / باز او را پیش تو انداختند

چشم تو از ظاهرش افسون خورد / رنگ و آب او ترا از جا برد

وای آن دریا که موجش کم تپید / گوهر خود را ز غواصان خرید

***

اقبال لاهوری